Erzincan’ın İliç ilçesinde Anagold Madencilik tarafından işletilen Çöpler Altın Madeni’nde yaşanan toprak kayması; ‘ülkemizin yer altı kaynaklarının yabancılar tarafından işletilmesi’, ‘çevresel felaketler’ ve iş güvenliği’ üzere meseleleri gündeme taşıdı.
Kanadalı Anagold tarafından işletilen Çöpler Altın Madeni kesim geneline bakıldığında sadece buzdağının görünen yüzü.
9 personelin toprak altında kaldığı Erzincan’ın İliç ilçesindeki Çöpler Altın Madeni, 2010 yılından bu yana Anagold Madencilik tarafından işletiliyor.
Anagold Madencilik’in büyük ortağı ABD merkezli SSR Mining. Denver merkezli şirket, Türkiye’deki Çöpler madeni dışında ABD, Kanada ve Arjantin’de de maden alanları işletiyor.
Şirketin raporlarına nazaran, Çöpler Madeninden 2019’da 391 bin ons, 2023’te 221 bin ons altın üretildi. 2023’ün ortalama altın fiyatlarıyla bu üretim, 428,7 milyon dolarlık kıymete denk geliyor. Şirket, 2023’te toplam 707 bin onsluk altın üretiminin yüzde 31,3’ünü Erzincan’daki Çöpler madeninde üretti.
ANAGOLD TEK DEĞİL
Daha evvel de siyanür sızıntısı savları ile gündeme gelen şirket, Türkiye’nin yer altı kaynaklarını işleten ve altın madenciliği alanında faaliyet gösteren tek yabancı şirket değil.
Türkiye’de Kanadalılar başta olmak üzere pek çok yabancı şirket madencilik alanında faaliyet yürütüyor.
Bu madenlerde çoklukla siyanür kullanılarak yürütülen altın üretim faaliyetleri, çevreyi tehdit ettiği üzere çalışan sıhhati açısından da büyük tehdit oluşturuyor.
YABANCI İSTİLASI
Türkiye’de son yıllarda madencilik faaliyetleri büyük bir süratte artarken Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün datalarına nazaran 2008-2023 ortasındaki son 15 yılda ruhsat sayısı 386 bin.
Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi’nin aktardığı bilgiye nazaran ise Türkiye’de 2004 yılında yalnızca 138 olan milletlerarası maden şirketi sayısı bugün 773’e çıkmış durumda.
Yatırım Ofisi, Türkiye’nin madencilik bölümündeki şirketlere sunduğu avantajların “iş gücü, lojistik, sondaj maliyetleri, cazip devlet teşvikleri ve hayli rekabetçi vergileri” de içerdiğini belirtiyor.
Madencilik bölümünde yüzlerce yabancı şirket faaliyet yürütürken altın madenciliğinde de Türkiye’de pek çok yabancı şirket faaliyet gösteriyor.
Türkiye’de altın madenciliği konusunda faaliyette bulunan şirketler ortasında Fronteer Eurasia (Cayman Adaları), Ariana (ABD), Odyssey (Kanada), Stratex (ABD), Tüprag Madencilik (Kanada), Eldorado Gold (Kanada), Teck Cominco (Kanada), Galata Madencilik (İngiltere), Doğu Truva Madencilik (Cayman Adaları), Kuzey Truva Madencilik (Cayman Adaları) üzere şirketler bulunuyor.
Bunların bir kısmı altın arama faaliyeti yürütürken bazıları Türk ortaklarla iş yapıyor.
ALTININ YARISI YABANCILARDA
Altın Madencileri Derneği’nin Ocak 2023’te yayınladığı bir rapora nazaran ise Türkiye’de altın üretiminde yabancı şirketlerin hissesi yüzde 50 düzeyinde.
Altın Madenciliği Derneği bilgilerine nazaran, Türkiye’de 19 adet altın madeni bulunuyor. Bu şirketlerden Tüprag, Anagold, Stratex, Öksüt Madencilik ve Lidya Madencilik yabancılara ilişkin şirketler olarak öne çıkıyor.
Maden arama faaliyetlerinin tamamı madenciliğe dönüşmüyor. Madencilik yatırımı yapyaya değecek bir rezerv bulunamadığı takdirde arama ruhsatı alan alan şirketler madene başlamıyor. Fakat arama faaliyeti de tabiata hayli önemli ziyanlar verebiliyor.
DEVLET HAKKI ÇOK DÜŞÜK SEVİYEDE
Enerji Bakanlığı’nın aktardığı bilgiye nazaran, ülkemizde altın üretimi birinci olarak Cumhuriyet devrinde resmi olarak 2001 yılında İzmir-Bergama’da Ovacık altın madeninde başladı.
Başlangıçta 1,4 ton/yıl olan altın üretimi, yeni işletmeye alınan altın madenleri ile 2022 yılında 31 ton olarak gerçekleşti.
Merkez Bankası (TCMB) datalarına nazaran, Türkiye’de 2023 yılında toplamda 36,5 ton altın üretildi. 2018’de bu sayı 27,1 ton, 2019’da 38 ton, 2020’de 42 ton, 2021’de 39,5 ton düzeyinde gerçekleşmişti.
Madencilik faaliyeti yapan şirketler ise yeraltı madenlerinden elde ettiği yararlardan ‘Devlet Hakkı’ ödüyor. Evvelki Güç Bakanı Fatih Dönmez’in verdiği bilgilere nazaran, evvelki 3 yılda yaklaşık 120 ton altın üretilldi lakin 2018-2022 ortasında yalnızca 2,5 milyar TL devlet hakkı tahsil edildi.
The post Altının yarısını yabancılar üretiyor first appeared on jurnalci.
